Zaćmienie Słońca 2015. „To najmniej intuicyjne zjawisko, jakie może nam się przydarzyć w życiu”

Co będziemy mogli obserwować 20 marca?
W piątkowe przedpołudnie będziemy mogli podziwiać częściowe zaćmienie Słońca. Pierwsze tego typu zjawisko widoczne na naszym niebie od 4 lat. Kolejna szansa na zobaczenie częściowego zaćmienia w naszym kraju będzie za 6 lat. Warto jest więc się wybrać na obserwację, bo szybko taka okazja się nie powtórzy. Zjawisko będzie wynikało z całkowitego zaćmienia, które będzie widoczne nad daleką północą Europy. Tak zwany pas całkowitego zaćmienia będzie przebiegał przez Morze Północne. Jedynymi skrawkami lądu, gdzie będzie można podziwiać ten spektakl będą Wyspy Owcze i kawałek Spitsbergenu.

Zobaczcie też: Wkrótce zaćmienie Słońca! Zobacz je w Koperniku

Jaka część tarczy słonecznej zostanie zasłonięta?
Średnio w Polsce będzie zasłonięte około 70% tarczy Słońca. Właśnie tak będzie wyglądać zaćmienie w Warszawie i w centralnej Polsce. Warto też zwrócić uwagę na czas, w którym będzie się to odbywało. Zaćmienie przypadnie 20 marca, a więc na pierwszy dzień astronomicznej wiosny.

Organizujecie jakieś atrakcje w Koperniku z tej okazji?
Zaćmienie Słońca zaczyna się tuż przed godziną 10.00, maksimum zjawiska przypadnie około godziny 10.50. Spektakl na niebie potrwa do około godziny 12.00. W Planetarium Kopernika rozpoczynamy obserwacje już około godziny 9.30. Wydarzenie będzie darmowe, spodziewamy się więc nawet kilku tysięcy osób. Przygotujemy na ten cel kilkanaście specjalnych teleskopów, produkujemy też specjalne okulary, w których będzie można bezpiecznie obserwować zaćmienie. Będziemy też bardzo dużo mówić o samym zaćmieniu.

Kiedy w Polsce możemy liczyć na całkowite zaćmienie?
Całkowitego zaćmienia raczej nie dożyjemy. W Polsce taki spektakl będzie można obserwować w październiku 2135 roku. Obrączkowe zaćmienie będzie widoczne w 2075.

A czym się różni zaćmienie obrączkowe od zaćmienia całkowitego?
Warto zacząć od tego, że Ziemia i Księżyc nie podróżują po idealnie kołowych orbitach, tylko po orbitach eliptycznych. Stąd wynika fakt, że pozorna wielkość księżyca i Słońca na niebie się zmienia. Obrączkowe zaćmienie pojawia się wtedy, kiedy tarcza księżyca nie jest w stanie w całości pokryć tarczy słonecznej. Wtedy na niebie powstaje właśnie owa „obręcz”. Amerykanie mówią na to „pierścień ognia”. Zaćmienie całkowite polega na tym, że słońce znika zupełnie.

Warto zaznaczyć, że Ziemia jest jedyną planetą nie tylko w Układzie Słonecznym, ale również w znanym nam Wszechświecie, gdzie takie zjawiska występują. Chodzi mi o zaćmienie całkowite, częściowe i obrączkowe. Wynika to ze stosunku rozmiarów Księżyca i Słońca na niebie, który jest właściwie taki sam. One mają te samy rozmiary kiedy się je obserwuje z naszej planety, choć oczywiście realnie słońce jest gigantycznym tworem, a Księżyc jest niewielkim ciałem niebieskim. Niektórzy mówią, że ten stosunek odległości i rozmiarów to albo głupi przypadek, albo boska interwencja.

A Ty stawiasz na którą opcję?
Ja na głupi przypadek. Ale bardzo dla nas szczęśliwy.

Czy będziemy mogli obserwować coś dziwnego podczas nadchodzącego zaćmienia? Czy zamilkną ptaki i psy zaczną wyć?
Zaćmienie częściowe nie jest zjawiskiem, które bardzo wpływa nasze otoczenie. Choć rzeczywiście dotrze do nas mniej światła, to nie będzie to aż tak spektakularne jak całkowite zaćmienie. Do tego zjawisko będzie zachodzić dość powoli, więc nasze oczy się przyzwyczają do zmiany oświetlenia.

A widziałeś kiedyś zaćmienie całkowite?
Tak. Miałem okazję obserwować takie zjawisko na Syberii i w Chinach. Największe wrażenie robi właśnie ta końcowa faza, kiedy dzień na chwilę po prostu przeradza się w noc. Na ciemnym niebie zaczynają pojawiać się gwiazdy, dookoła zapalają się latarnie, ptaki milkną, niektóre zwierzęta z przerażenia zaczynają zachowywać się agresywnie. Wiwatują też ludzie, ale nie ze strachu, tylko z ekscytacji. Całkowite zaćmienie można porównać do pory około 30 minut po zachodzie Słońca, kiedy już jest naprawdę ciemno. Kiedy obserwowałem zaćmienie na Syberii ciemność zapadła dosłownie w ciągu kilku sekund. Dookoła na horyzoncie rzeczywiście widać niebieską poświatę, ale nad nami jest noc. Moim zdaniem to jest jedno z najbardziej nieintuicyjnych zjawisk, które możemy obserwować na Ziemi. Ludzki mózg kompletnie nie wie co się dzieje. Nikt, kto nie widział zaćmienia całkowitego nie jest w stanie sobie wyobrazić, że nagle w ciągu dnia robi się prawie całkowicie ciemno. Warto tego doświadczyć.

A gdzie najlepiej będzie obserwować nadchodzące zaćmienie w Warszawie?
Słońce będzie już dość wysoko nas horyzontem, więc niemal z każdego miejsca będzie dobrze to widać. Wystarczy wyjść na jakiś placyk, tak żeby po prostu było widać tarczę słoneczną.

W jaki sposób najlepiej obserwować zaćmienie Słońca?
Ważne jest, żeby zadbać o swój wzrok. W skrajnych przypadkach patrzenie na naszą gwiazdę bez specjalnych filtrów może zakończyć się porażeniem nerwu wzrokowego, czy wręcz utratą wzroku. Warto więc zakupić sobie specjalny filtr. W sklepie astronomicznym, a takich w Warszawie jest kilka, możemy dostać filtr już za kilka złotych. Z pewnością nie patrzymy na Słońce przez lornetkę czy teleskop niezaopatrzony w filtry. Można to zrobić tylko dwa razy w życiu - raz na lewe, raz na prawe oko.